Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας

Μία από τις πιο “διάσημες” ίσως διαταραχές προσωπικότητας, η Ναρκισσιστική Διαταραχή της προσωπικότητας, παίρνει την ονομασία της από τον μυθικό Νάρκισσο. Πρόκειται για εξαιρετικά ενδιαφέρουσες προσωπικότητες οι οποίες εντυπωσιάζουν με τον τρόπο σκέψης αλλά και τη συμπεριφορά τους, και έτσι τους συναντάμε πολύ συχνά ως χαρακτήρες στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο.

Μεταξύ των γνωστότερων χαρακτήρων με Ναρκισσιστική Δομή Προσωπικότητας βρίσκονται ο Sherlock Holmes, του Arthur Conan Doyle και ο Gregory House του David Shore. Σε ένα πιο συμβολικό επίπεδο, και επειδή θεωρείται ότι ο ψυχισμός του νάρκισσου, έχει μείνει στην πρώτη παιδική ηλικία (περίπου τριών ετών), σύμβολο της Ναρκισσιστικής Διαταραχής θεωρείται ο χαρακτήρας του Peter Pan, ο οποίος ήθελε να μείνει για πάντα παιδί.

Εξετάζοντας τα πράγματα σε ένα πιο ρεαλιστικό επίπεδο, πρέπει κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε μια συχνότατη παρεξήγηση: Σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις του κόσμου, οι νάρκισσοι, παρόλο που φαίνεται να έχουν μια υπερβολική αγάπη για τον εαυτό τους και παρόλο που τους πετυχαίνουμε συχνά να αυτό-επαινούνται ή να αυτό-θαυμάζονται, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Στην καρδιά της ναρκισσιστικά προσανατολισμένης προσωπικότητας βρίσκεται μια σχεδόν καθολική έλλειψη αυτοεκτίμησης.

Αυτή η έλλειψη αυτοεκτίμησης γίνεται μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί, με την ανάπτυξη συμπτωμάτων τα οποία δίνουν την αίσθηση αυτού ακριβώς του πράγματος που λείπει από το Νάρκισσο: Μιας αυτοεκτίμησης τόσο ισχυρής που καταλήγει να δημιουργεί την εντύπωση, πως ο Νάρκισσος θεωρεί πως είναι το κέντρο του κόσμου.

Η αλήθεια είναι ότι ο νάρκισσος, όχι απλώς δίνει μια αίσθηση πως θεωρεί ότι είναι το επίκεντρο του κόσμου, αλλά αυτό το οποίο νιώθει είναι ότι είναι ολόκληρος ο κόσμος και όχι απλώς το κέντρο του. Άνθρωποι, καταστάσεις και αντικείμενα γύρω από το νάρκισσο αποτελούν απλώς προεκτάσεις του Εγώ του.

Η ναρκισσιστικά προσανατολισμένη προσωπικότητα, γνωρίζει -φυσικά -σε γνωστικό επίπεδο ότι ο κόσμος δεν αποτελεί προέκταση του εαυτού του, μα το αγνοεί πλήρως σε επίπεδο συναισθηματικό. Συχνότατα αποτέλεσμα παιδικής κακοποίησης, ο ναρκισσισμός καθιστά τον άνθρωπο ανίκανο να νιώσει τα όρια του εαυτού του, και ανίκανο να αντιληφθεί ότι υπάρχουν πράγματα στο περιβάλλον του που δεν σχετίζονται με αυτόν.

Οι νάρκισσοι είναι άνθρωποι ετερόφωτοι που λάμπουν μόνο όταν η λάμψη των διπλανών τους πέφτει επάνω τους. Η βαθεία τους ανάγκη να αποσπούν την προσοχή και τον θαυμασμό των ανθρώπων γύρω τους, οφείλεται σ’ αυτήν ακριβώς την έλλειψη θαυμασμού που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Μπορούν να είναι γοητευτικότατη, όσο απολαμβάνουν τον θαυμασμό των ανθρώπων γύρω τους, αλλά με την ίδια ευκολία μπορούν να γίνουν επιθετικοί (κατά κύριο λόγο φραστικά) και επικίνδυνοι για τον ψυχισμό των ανθρώπων που βρίσκονται γύρω τους, όταν νιώσουν ότι τους αγνοούν ή τους περιφρονούν

Χαρακτηριστικά

Χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικά προσανατολισμένης προσωπικότητας μπορούν να είναι κάποια από τα παρακάτω:

• Μεγαλειώδης αίσθηση σπουδαιότητας για τον εαυτό

• Έντονη ενασχόληση με φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, εξυπνάδας, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης

• Απαίτηση να τον θαυμάζουν οι γύρω του

• Προσδοκία μιας ιδιαίτερης αντιμετώπισης ή συμπεριφοράς, καθώς έχει την ανάγκη να νιώθει ξεχωριστός και διαφορετικός από τους υπόλοιπους

• Έλλειψη ενσυναίσθησης

• Εμφάνιση παρανοϊκών στοιχείων

• Συμπεριφορά η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αλαζονική

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ναρκισσιστικά στοιχεία, έχουμε όλοι στην προσωπικότητά μας. Μιλάμε για ναρκισσιστικά προσανατολισμένες προσωπικότητες, όταν τα στοιχεία αυτά έχουν πολύ μεγαλύτερη ένταση, καταλήγοντας να δημιουργούν μια προσωπικότητα που, συνολικά, ταιριάζει περισσότερο στη βρεφική ηλικία παρά στην ενήλικη ζωή.

Θεραπεία

Άνθρωποι με Ναρκισσιστική Διαταραχή, σπάνια θα αναζητήσουν θεραπεία, και αυτό θα γίνει κυρίως σε στιγμές της ζωής τους κατά τις οποίες θα έχουν πάει τα πάντα στραβά και θα νιώθουν μόνοι και απομονωμένοι.

Η θεραπεία της Ναρκισσιστικής Διαταραχής της προσωπικότητας, απαιτεί χρόνο και υπομονή, καθώς τα στοιχεία τα οποία ταλαιπωρούν το άτομο, είναι εδραιωμένα για πολλά χρόνια και σε βάθος, μέσα στην προσωπικότητα. Συχνά ξεκινάει με έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον θεραπευτή και υπάρχει ο κίνδυνος πρόωρης διακοπής της θεραπείας. Προκειμένου να προχωρήσουν σε βαθύτερα ύδατα, θεραπευτής και συμβουλευόμενος πρέπει να εγκαθιδρύσουν μια ισχυρή θεραπευτική σχέση βασισμένη στην εμπιστοσύνη και την αποδοχή.

Βιβλιογραφία:

American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., text rev.)