Τι είναι η Ψυχοθεραπεία

Με την λέξη ψυχοθεραπεία εννοούμε την θεραπευτική διαδικασία η οποία λαμβάνει χώρα ανάμεσα σε έναν ειδικά εκπαιδευμένο επαγγελματία (θεραπευτής) και έναν ή περισσότερους ανθρώπους οι οποίοι έχουν ως στόχο να αντιμετωπίσουν κάποιες καταστάσεις ή θέματα που τους ταλαιπωρούν ή τους προβληματίζουν. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, εξερευνούνται οι σκέψεις, τα συναισθήματα οι συμπεριφορές και άλλες πτυχές της ζωής και της καθημερινότητας του ανθρώπου που έχει ζητήσει βοήθεια.

Περιλαμβάνει φάρμακα;

Ανάλογα με την ψυχοθεραπευτική μέθοδο που εφαρμόζει ο κάθε θεραπευτής, η θεραπεία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Μπορεί να πρόκειται για μια σειρά από συζητήσεις, ή μπορεί να περιλαμβάνει σωματική ή καλλιτεχνική έκφραση μέσω του χορού, του θεάτρου, ακόμη και της μουσικής, του τραγουδιού ή της ζωγραφικής.

Παρόλα αυτά η ψυχοθεραπεία δεν περιλαμβάνει την χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής ή οποιουδήποτε υποκατάστατου. Η φαρμακευτική αγωγή είναι κάτι εντελώς διαφορετικό το οποίο μπορεί να μας προτείνει ένας ψυχίατρος, το οποίο μπορούμε να επιλέξουμε αν θα το ακολουθήσουμε ή όχι. Σε κάθε περίπτωση η ψυχοθεραπεία είναι ένα εντελώς διαφορετικό κομμάτι. Το ότι παίρνουμε κάποια φάρμακα δεν σημαίνει ότι κάνουμε ψυχοθεραπεία και το ότι κάνουμε ψυχοθεραπεία δεν απαιτεί την λήψη φαρμάκων. Μπορούμε να επιλέξουμε μία από τις δύο μεθόδους ή και τις δύο παράλληλα, αρκεί να έχουμε κατανοήσει ότι πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα και ότι ανά πάσα στιγμή μπορούμε να αρνηθούμε το ένα από τα δύο και να συνεχίσουμε κάνοντας μόνο το άλλο.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η ψυχοθεραπεία γίνεται με την μορφή του διαλόγου ανάμεσα στον ειδικό και σε εμάς.

Ο θεραπευτής δεν θα μας πει τι να κάνουμε.

Ανάλογα με την ψυχοθεραπευτική μέθοδο που εφαρμόζει ο κάθε θεραπευτής, η διαδικασία και το περιεχόμενο των συζητήσεων, μπορεί να διαφέρει ριζικά, αλλά ο στόχος είναι πάντοτε ο ίδιος: Να βοηθηθεί ο πελάτης στο να εξελιχθεί, έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του τα θέματα για τα οποία έχει ζητήσει βοήθεια.

Ο παραπάνω στόχος μπορεί να δώσει κάποιες εξηγήσεις σε ένα θέμα που συχνά προβληματίζει τους ανθρώπους που υπόκεινται σε ψυχοθεραπεία: Το ότι ο θεραπευτής αρνείται κατηγορηματικά να δώσει συμβουλές ή να απαντήσει σε ερωτήσεις του τύπου «τι να κάνω για το τάδε;». Ο στόχος σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να βοηθηθεί ο πελάτης, να βρει μόνος του, την απάντηση που θα ήταν καλύτερη για τον ίδιο. Έχει όμως νόημα κάτι τέτοιο;

Έχει, και μάλιστα πολύ μεγάλο και σε πολλαπλά επίπεδα. Κατ’ αρχάς πρόκειται για μία άποψη που στηρίζεται πάνω στην ιδέα ότι «κανένας άνθρωπος, όσο εκπαιδευμένος και να είναι δεν μπορεί να  γνωρίζει καλύτερα από εμένα τον ίδιο το τι θα ήταν καλύτερο να κάνω εγώ». Σε περίπτωση που θα μου πρότεινε κάποια λύση, αυτή θα ήταν η καλύτερη λύση για εκείνον και όχι για εμένα.

Δεύτερον, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους θα αντιμετωπίζουν καταστάσεις, σκέψεις ή συναισθήματα, τα οποία θα τους προβληματίζουν. Ακόμη και αν ένας θεραπευτής έδινε την λύση σε ένα τέτοιο πρόβλημα, δεν θα αργούσε η στιγμή που θα ερχόταν το επόμενο και ο πελάτης θα ξαναζητούσε την γνώμη του. Αυτή η διαδικασία θα συνεχιζόταν για πάντα. Ο στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να μάθει ο πελάτης να βρίσκει μόνος του, τις δικές του απαντήσεις, έτσι ώστε να έρθει ένα σημείο στο οποίο να μην χρειάζεται πλέον τη βοήθεια του θεραπευτή. Είναι πλέον σε αυτό το σημείο κατανοητό ότι το να έδινε ο θεραπευτής συμβουλές ή έτοιμες λύσεις, θα ανέκοπτε την παραπάνω διαδικασία.

Τέλος, ένα πράγμα που συχνά παραβλέπουμε, είναι ότι ζητώντας από κάποιον να μας πει τι να κάνουμε, ουσιαστικά τον καλούμε να πάρει αυτός την απόφαση για εμάς και άρα να αναλάβει την ευθύνη για την απόφαση αυτή. Ένα από τα πρώτα πράγματα τα οποία μαθαίνουμε όταν υποβαλλόμαστε σε ψυχοθεραπεία, είναι το να αναλαμβάνουμε μόνοι μας τις ευθύνες για τις πράξεις μας και τις προσωπικές μας αποφάσεις. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό το ότι ο θεραπευτής μας ενθαρρύνει προς αυτή την κατεύθυνση.

Ποια είναι τα σημάδια ότι πρέπει να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία;

Δεν υπάρχουν ούτε «σημάδια» ούτε «πρέπει». Μπορούμε να ζήσουμε μία ζωή αντιμετωπίζοντας προβλήματα χωρίς να έχουμε κάνει ψυχοθεραπεία και το να κάνουμε ψυχοθεραπεία δεν συνεπάγεται ότι θα τα λύσουμε. Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο μπορώ να σκεφτώ ότι θα έπρεπε να ξεκινήσει κάποιος ψυχοθεραπεία είναι επειδή νιώθει ότι το θέλει.

Συναντάμε ανθρώπους που ξεκινάνε ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίσουν βαρύτατα γι αυτούς προβλήματα, άλλους που έρχονται με πιο ήπιους προβληματισμούς αλλά και ανθρώπους που θέλουν να μπουν στην διαδικασία της ψυχοθεραπείας απλώς και μόνο για να εμβαθύνουν περισσότερο στις σκέψεις και τα συναισθήματά τους και να γνωρίσουν τον εαυτό τους καλύτερα.

Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να έχουμε κατανοήσει ότι η διαδικασία της ψυχοθεραπείας είναι κάτι που εμείς επιλέγουμε να κάνουμε για τον εαυτό μας, επειδή νιώθουμε ότι το θέλουμε και όχι μία ύστατη λύση την οποία ακολουθούμε επειδή κάποιος μας είπε ότι δε πάει καλά με εμάς και δεν μπορούμε να το λύσουμε αλλιώς.

Υπό αυτή την έννοια δεν υπάρχουν «σημάδια». Άρθρα τα οποία συναντάμε πολύ συχνά πλέον και έχουν τη μορφή «Αν έχετε το Α το Β και το Γ, πάσχετε από την διαταραχή Κ, οπότε δοκιμάστε τις λύσεις Χ, Ψ, Ω και αν δεν υποχωρήσουν τα συμπτώματα είναι καλή ώρα να επισκεφτείτε έναν ειδικό», δεν θα πρέπει να μας ανησυχούν ή να μας προβληματίζουν. Συνήθως τέτοια άρθρα εκφράζουν την ανάγκη του ειδικού που τα έγραψε να τον επισκεφτούμε και όχι την δική μας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι σε περιπτώσεις οικονομικής κρίσης αυτού του είδους τα άρθρα πληθαίνουν.

Συνοψίζοντας, δεν είναι απαραίτητο να έχουμε κάποιο «σοβαρό πρόβλημα» για να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία και φυσικά το να έχουμε κάποιο «σοβαρό πρόβλημα» δεν συνεπάγεται ότι πρέπει να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία. Είναι μία προσωπική επιλογή το να μπούμε σε αυτή τη διαδικασία και δεν χρειάζεται να νιώθουμε ούτε φόβο ούτε ενοχές εάν δεν το επιλέξουμε. Το αν θα ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία είναι θέμα προσωπικής προτίμησης πάνω στο πως θέλουμε να προσεγγίσουμε καταστάσεις που μας προβληματίζουν και πάνω σε αυτό δεν πέφτει λόγος σε κανέναν άλλο, πέρα από εμάς τους ίδιους. Φυσικά κάτι τέτοιο έχει ως αποτέλεσμα και το ότι δεν είναι δόκιμο να προσπαθούμε εμείς να πείσουμε κάποιον άλλο να υποβληθεί σε ψυχοθεραπεία.

Πως ελέγχω αν ένας ψυχοθεραπευτής είναι όντως ψυχοθεραπευτής;

Σύμφωνα με τις τρέχουσες νομικές διατάξεις, στην Ελλάδα, ψυχοθεραπεία οποιουδήποτε είδους μπορούν να προσφέρουν ως υπηρεσία, μόνο συγκεκριμένοι επαγγελματίες. Προκειμένου ένας επαγγελματίας να προσφέρει ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες πρέπει να είναι είτε ψυχολόγος (με πτυχίο από ελληνικό ΑΕΙ ψυχολογίας ή από πανεπιστήμιο του εξωτερικού, μεταφρασμένο και αναγνωρισμένο στην Ελλάδα) και κάτοχος «άδειας ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου», είτε ψυχίατρος.

Αυτό σημαίνει ότι προκειμένου να ελέγξω εάν ο επαγγελματίας στον οποίο απευθύνομαι είναι όντως επαγγελματίας, πρέπει να ζητήσω να δω το πτυχίο του και την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και να βεβαιωθώ για την εγκυρότητά τους και την ισοτιμία τους με τα ελληνικά πτυχία. Οι πιστοποιήσεις από ινστιτούτα, σεμινάρια κλπ, μπορεί να δείχνουν την ενασχόληση με το θέμα, αλλά τα βασικά κριτήρια για την Ελλάδα είναι το πτυχίο ψυχολογίας ή ιατρικής με ειδικότητα στην ψυχιατρική και η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος.

Γ.Παραδείσης.