Γιώργος Παραδείσης Σταυροδρόμια
Αρχείο
Μοιραστείτε το άρθρο:
12.12.14

Τι λέμε στα παιδιά για τον Άγιο Βασίλη;

Άρθρα, Παιδιά

Μπήκε και πάλι ο πιο αγαπημένος μήνας των παιδικών μας χρόνων, και την φετινή χρονιά τα Χριστούγεννα φαίνεται να μας είναι πιο απαραίτητα από ποτέ. Δυστυχώς αυτό που ξεκίνησε για τους περισσότερους σαν γιορτή της αγάπης, έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε ένα φανταχτερό, καταναλωτικό πανηγύρι, χάνοντας το αρχικό του νόημα. Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες φιγούρες όλων των εποχών, ο Άγιος Βασίλης, έρχεται και πάλι στο προσκήνιο. Μαζί του εκτός από δώρα στα παιδιά φέρνει και μία σειρά από ερωτήματα στους απανταχού γονείς. Πρέπει να τους πούμε την ιστορία ή όχι;

 

Τελικά το παιδί μας πιστεύει ότι ο εύσωμος κύριος με τη γενειάδα και τα κόκκινα μάγουλα είναι πραγματικός, και αν ναι, ποια είναι η σωστή ηλικία για να μάθουν την αλήθεια;Πώς απαντάμε στις ερωτήσεις τους γι αυτόν;
Τα παιδιά λατρεύουν τα παραμύθια γιατί τους αρέσει να βάζουν την φαντασία τους σε λειτουργία αλλά και να υποδύονται διάφορους ρόλους. Είναι άλλωστε απαραίτητο να χρησιμοποιούν την φαντασία τους συχνά, αφού μέσω αυτής αναπτύσσουν την ικανότητα να δημιουργούν και να σκέφτονται διαφορετικούς τρόπους για το πώς θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα. Πιστεύουν όμως ότι τα παραμύθια είναι αληθινά;

 

Σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις που μπορεί να έχει πολύς κόσμος, τα παιδιά από μικρή ηλικία είναι απολύτως ικανά να καταλάβουν την διαφορά ανάμεσα στην φαντασία και την πραγματικότητα. Ο λόγος για τον οποίο τα περισσότερα πιστεύουν ότι ο Άγιος Βασίλης είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο, αλλά ξέρουν ότι η κοκκινοσκουφίτσα είναι ένα παραμύθι, οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο εμείς τους αφηγούμαστε την ιστορία.

 

Στην εποχή της κρίσης και της απελπισίας και ενώ τα πράγματα για εμάς τους μεγάλους συνεχίζουν να σκουραίνουν, βλέποντας τις αλήθειες μας να καταρρέουν η μία πίσω από την άλλη μοιάζουμε να έχουμε την ανάγκη να πιστέψουμε σε ένα- οποιοδήποτε- παραμύθι περισσότερο από ποτέ. Μην μπορώντας να κάνουμε κάτι τέτοιο, και σε μια προσπάθεια να προσφέρουμε τουλάχιστον λίγη χαρά και αισιοδοξία στα παιδιά μας, τους αφηγούμαστε την ιστορία του Άγιου Βασίλη σαν να είναι ένα πρόσωπο πραγματικό. Και αυτό είναι πάντα το πρώτο βήμα για να βρεθούμε λίγα χρόνια αργότερα εγκλωβισμένοι στην ίδια μας την αφήγηση.

 

Η στιγμή κατά την οποία ένα παιδί το οποίο πιστεύει στον Άγιο Βασίλη, θα μάθει ότι δεν υπάρχει, μπορεί να είναι δύσκολη για το ίδιο και ιδιαίτερα εάν το μάθει από άλλα παιδιά. Στις μικρές ηλικίες, ένα παιδί έχει μυθοποιημένους τους γονείς του. Ο μπαμπάς είναι ο καλύτερος οδηγός και ο πιο δυνατός άντρας του κόσμου, και η μαμά είναι εκείνη που μπορεί να φροντίζει και να προστατεύει τους άλλους καλύτερα απ’ όλους και έτσι πάντα ξέρει τι είναι καλό για μας. Η ιδέα ότι οι γονείς του μπορεί να κάνουν λάθος σε κάτι, δεν υπάρχει σαν πιθανότητα στο μυαλό του. Ερχόμενο αντιμέτωπο με συνομήλικους οι οποίοι το διαβεβαιώνουν για κάτι τέτοιο, το παιδί βιώνει «γνωστική ασυνέπεια». Μία διαδικασία κατά την οποία διαφορετικές πεποιθήσεις συγκρούονται και το παιδί βρίσκεται σε αδιέξοδό. Προκειμένου να βγει από αυτό έχει την επιλογή να αγνοήσει τα υπόλοιπα παιδιά και να συνεχίσει να πιστεύει, ή να βομβαρδίσει τους γονείς του με ερωτήσεις.

 

Προκειμένου να αποφύγουμε όλα τα παραπάνω και την ματαίωση που θα βιώσει κάποια στιγμή το παιδί, είναι καλό να ξεκινάμε την αφήγηση γύρω από την ιστορία του Άγιου Βασίλη, ακριβώς όπως τα υπόλοιπα παραμύθια. Η χαρά η οποία θα δοθεί στο παιδί τα Χριστούγεννα θα είναι ακριβώς η ίδια, αλλά ταυτόχρονα θα ξέρει ότι η ιστορία δεν είναι αληθινή. Στο τέλος της αφήγησης μπορούμε να του εξηγήσουμε ότι το συγκεκριμένο παραμύθι μας αρέσει να το «παίζουμε» κάθε χρόνο τέτοιες μέρες και ότι οι γονείς υιοθετούν το ρόλο του Κυρίου με την φανταχτερή στολή, έναν ρόλο που μεταφέρει το πνεύμα των γιορτών και συμβολίζει την αγάπη και την χαρά του να προσφέρεις. Έναν ρόλο που μπορούν να υιοθετήσουν και αυτά αργότερα, αφού ο καθένας μας μπορεί να γίνει ένας Άγιος Βασίλης κάνοντας χαρούμενους τους ανθρώπους γύρω του.

 

Όταν το παιδί πιστεύει ήδη στον Άγιο Βασίλη

 

Τι γίνεται όμως με όσα παιδιά πιστεύουν ήδη στον Άγιο Βασίλη; Πότε είναι η σωστή στιγμή να μάθουν την αλήθεια και με ποιον τρόπο;

 

Το μόνο σίγουρο είναι ότι για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω το παιδί είναι καλύτερο να μάθει την αλήθεια από τους ίδιους του τους γονείς. Σχετικά με τον χρόνο στον οποίο πρέπει να γίνει η ανακοίνωση δεν υπάρχουν συνταγές. Σε γενικές γραμμές το παιδί μετά την ηλικία των πέντε ετών (πρόκειται για την ηλικία στην οποία ο ανθρώπινος εγκέφαλος ξεκινά αποκτά σταδιακά την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τις μεταφορές), θα αρχίσει να θέτει ερωτήματα: Πώς είναι δυνατόν να μην τον βλέπει κανείς, και πως γίνεται ένας τόσο μεγάλος άνθρωπος να χωράει μέσα σε μία καμινάδα; Πώς προλαβαίνει σε μια νύχτα να δώσει τόσα δώρα;

 

Υπάρχει μια γενικότερη αρχή στην ψυχολογία η οποία λέει ότι «όταν ένα παιδί μπορεί να σκεφτεί και να διατυπώσει μία ερώτηση, τότε μπορεί να διαχειριστεί και την απάντηση». Στην προκειμένη περίπτωση είναι μια καλή στιγμή να του πούμε την αλήθεια, εξηγώντας του πως πρόκειται για ένα πολύ όμορφο παραμύθι που μεταφέρει το πνεύμα των Χριστουγέννων και να του μιλήσουμε για την χαρά που παίρνει ένας άνθρωπος όταν κάνει ένα δώρο σε κάποιον που αγαπάει. Είναι μία περίοδος που χρειάζεται προσοχή καθώς είναι δύσκολο να αντισταθούμε στην δική μας ανάγκη να συνεχίσει το παιδί να πιστεύει.

 

Είναι λοιπόν και μία καλή περίοδος να αναρωτηθούμε εάν το να μάθει την αλήθεια το παιδί μας, θα κάνει κακό σε εκείνο ή σε εμάς. Άλλωστε τις περισσότερες φορές το παιδί, θέτοντας τέτοια ερωτήματα, προσπαθεί να σταματήσει να πιστεύει και εκδηλώνει την έμφυτη τάση του ανθρώπου να ανακαλύψει την αλήθεια. Εμείς είμαστε εκείνοι που προσπαθούμε να σκαρφιστούμε απαντήσεις προκειμένου να το πείσουμε ότι ο Άγιος Βασίλης είναι αληθινός. Εμείς είμαστε που έχουμε περισσότερο ανάγκη να πιστέψουμε στα ίδια μας τα παραμύθια και είναι καλό να θυμόμαστε ότι συνήθως το παιδί βιάζεται να μεγαλώσει και να ανακαλύψει τον κόσμο. Εμείς είμαστε αυτοί που προσπαθούμε να το καθυστερήσουμε και δυσκολευόμαστε να το αποδεχτούμε. Ίσως γιατί εμείς θα θέλαμε να ξαναγίνουμε παιδιά.

 

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό View της εφημερίδας Εμπρός.